Efor testi, özellikle nefes darlığı, göğüs ağrısı veya çarpıntı gibi belirtileri olan kişilerde, kalbin efor anındaki performansını değerlendirmek için yapılan fiziksel bir ölçüm testidir. Kalp ve dolaşım sistemiyle ilgili şikayetlerde, sadece dinlenme anındaki veriler her zaman yeterli olmayabilir. Bu nedenle kalbin egzersiz sırasında nasıl çalıştığını görmek için özel testler uygulanır. Bu testlerin başında da efor testi gelir. Bu testler sayesinde, kalp hastalıklarının erken tanısı ve uygun tedavi planı daha sağlıklı bir şekilde yapılabilir.
Efor testi, kalp hastalıklarını teşhis etmek amacıyla uygulanan, kişinin kontrollü şekilde egzersiz yaptığı bir tanı yöntemidir. Genellikle koşu bandı ya da sabit bisiklet üzerinde yapılan bu test sırasında kalbin çalışma kapasitesi, ritmi ve tansiyon değerleri takip edilir. Amaç, kalbin artan fiziksel yük altında nasıl tepki verdiğini gözlemlemektir. Özellikle koroner arter hastalığı, ritim bozuklukları veya egzersize bağlı göğüs ağrısı şikayetlerinin değerlendirilmesinde sıkça tercih edilir.
Test esnasında kalbe daha fazla kan pompalanması gerektiğinden, olası bir daralma ya da tıkanıklık belirginleşir. Böylece şikayetlere neden olan kalp kaynaklı sorunların erken evrede tespit edilmesi mümkün hale gelir.
Efor Testi Nasıl Yapılır?
Efor testi, kalbin egzersiz sırasında nasıl çalıştığını değerlendirmek için uygulanan, kardiyoloji alanında oldukça yaygın kullanılan bir tanı testidir. Bu test, genellikle yürüyüş bandı (treadmill) veya sabit bisiklet üzerinde yapılır ve “Bruce protokolü” adı verilen, belirli süre ve hız artışlarına dayalı bir program izlenerek gerçekleştirilir. Teste başlamadan önce hastanın göğüs bölgesine elektrokardiyografi (EKG) elektrotları yerleştirilir. Bu elektrotlar sayesinde kalbin elektriksel aktivitesi anlık olarak izlenir.
Test öncesinde hastanın tansiyonu ölçülür ve tıbbi öyküsü alınır. Ardından hasta, yürüyüş bandına veya sabit bisiklete çıkarılır. Egzersiz süresince kalp hızı, tansiyon, ritim ve EKG verileri sürekli olarak kaydedilir. Egzersizin süresi, genellikle hastanın dayanıklılığına ve hedeflenen kalp atış hızına ulaşma durumuna göre değişkenlik gösterebilir. Standart uygulamalarda efor testi 6–12 dakika kadar sürebilir.
Efor testinin yapılış aşamaları şöyledir:
Hasta, yürüyüş bandına veya sabit bisiklete çıkarılır,
Hastanın göğsüne elektrotlar yerleştirilir,
Hareketsiz halde kişinin nabzı ve tansiyonu ölçüm yapılarak kayıt altına alınır,
Hastanın yatış pozisyonunda, ayakta ve 1 dakikalık aralıklarla nefes alıp verirken EKG'sine bakılır,
Hasta bant üzerinde önce yavaş ve düşük eğimde hareket ettirilir, tempo yavaş yavaş arttırılır ve ölçümler her aşamada alınır,
Ortalama olarak 10-15 dk'da test tamamlanır, koşu bandından inmeden önce hastanın son kez dinlenme sırasında EKG'si çekilir.
Efor testi nabız takibi ile hastanın egzersize verdiği kardiyovasküler yanıt izlenir. Hedeflenen nabız değerine ulaşılamaması, testin tanısal değerini etkileyebilir. Kalp efor testi, kalbin egzersiz sırasında nasıl çalıştığını değerlendirmek amacıyla yapılan bir uygulamadır. Koroner arter hastalığı şüphesi olan bireylerde yaygın olarak kullanılır.
Efor sırasında hasta şu durumları yaşarsa test durdurulabilir:
Göğüs ağrısı
Ciddi nefes darlığı
Baş dönmesi veya bayılma hissi
Anormal EKG bulguları (örneğin ST segment değişiklikleri)
Aritmi veya tansiyon düşüklüğü
Test tamamlandıktan sonra dinlenme sürecine geçilir. Bu evrede de EKG ve kan basıncı ölçümleri birkaç dakika daha devam ettirilir. Sonuçlar, kardiyoloji uzmanı tarafından değerlendirilir ve kalp damar hastalığı, ritim bozukluğu ya da egzersize bağlı stres faktörleri hakkında bilgi edinilir.
Efor Testi Erkeklerde Nasıl Yapılır?
Erkek hastalarda efor testi, genel protokol açısından kadınlarla benzerdir. Ancak, test öncesi bazı teknik hazırlıklar gereklidir. Göğüs bölgesinde yoğun kıllanma olması durumunda, EKG elektrotlarının ciltle temasını sağlamak amacıyla tıraş yapılabilir. Elektrotların düzgün yerleştirilmesi, sinyallerin doğru şekilde algılanması için kritiktir. Aksi halde kayıt alınan EKG’de parazitlenmeler oluşabilir.
Test süresince:
Kalp ritmi sürekli takip edilir.
Kan basıncı düzenli aralıklarla ölçülür.
Egzersiz performansı değerlendirilir (MET değeri hesaplanır).
Erkeklerde, koroner arter hastalığı riski kadınlara göre daha yüksek olduğu için efor testinin tanısal değeri oldukça önemlidir. Efor testi erkeklerde, özellikle 40 yaş üzerindeki bireylerde şikayet olmasa dahi check-up kapsamında önerilmektedir. Ayrıca spor lisansı almak isteyen bireyler için de test, fiziksel uygunluk değerlendirmesi amacıyla yapılabilir.
Efor Testi Kadınlarda Nasıl Yapılır?
Kadınlarda efor testi, prosedür açısından erkeklerle benzerdir. Ancak anatomik ve fizyolojik farklılıklar nedeniyle bazı özel durumlar göz önünde bulundurulur. Göğüs yapısından dolayı elektrot yerleşimi dikkatli yapılmalı ve doğru sinyal alınması sağlanmalıdır.
Efor testi bayanlarda, erkeklere kıyasla bazı farklılıklar gösterebilir. Özellikle göğüs ağrısı olmayan sessiz iskemi gibi durumlar kadınlarda daha sık görülebilir.
Bazı durumlarda meme dokusu, EKG sinyallerinde bozulmalara neden olabilir. Bu nedenle özellikle menopoz sonrası kadınlarda veya büyük göğüslü bireylerde efor testine ek olarak stres eko, miyokard perfüzyon sintigrafisi veya BT anjiyografi gibi görüntüleme yöntemleri önerilebilir.
Kadınlarda efor testi sırasında dikkat edilmesi gereken diğer noktalar:
Rahat ve vücuda uygun spor kıyafetleri tercih edilmelidir.
Egzersiz sırasında adet döngüsü göz önünde bulundurulmalı, test konforlu bir döneme denk getirilmelidir.
Testten önce takı, deodorant veya cilt ürünleri kullanılmamalıdır; bu ürünler elektrot yapışmasını etkileyebilir.
Bazı kadın hastalarda kalp hastalıkları daha geç ve silik belirtilerle ortaya çıkabilir. Bu nedenle efor testi ile birlikte klinik öykü, ailede kalp hastalığı geçmişi ve diğer risk faktörleri mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.
Efor Testi Öncesi Yapılması Gerekenler
Efor testi öncesinde hastanın bazı hazırlıkları yapması önerilir. Bu hazırlıklar, testin doğruluğunu ve güvenliğini artırmak için önemlidir.
Efor testi öncesi yapılması gerekenler şunlardır:
Testten en az 2 saat önce yemek yenmemeli, özellikle ağır ve yağlı yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
Kafeinli içecekler ve sigara testten önce tüketilmemelidir.
Hasta, rahat kıyafetler ve spor ayakkabı giymelidir.
Kullanılan ilaçlar hakkında doktor mutlaka bilgilendirilmelidir.
Kalp ilaçları (örneğin beta blokerler) test öncesi doktor önerisiyle kesilebilir.
Efor Testi Kaç Dakika Sürer?
Efor testinin süresi genellikle 15–30 dakika arasında değişir. Ancak bu sürenin tamamı egzersiz süresi değildir. EKG bağlanması, tansiyon ölçümü ve hazırlıklar da süreye dâhildir. Egzersiz bölümü ortalama 6–12 dakika sürer. Hasta yorulursa, test tamamlanmadan da sonlandırılabilir. Efor testini tamamlayamamak, hastanın dayanıklılık sınırına erken ulaşması veya ciddi bir kardiyak bulgu saptanması durumunda meydana gelebilir. Bu durumda test sonlandırılır ve alternatif yöntemler değerlendirilir.
Efor Testi Neden İstenir?
Efor testi, kardiyologlar tarafından şu durumların değerlendirilmesi için istenir:
Koroner arter hastalığı şüphesi
Göğüs ağrısının nedeni
Ritim bozuklukları
Egzersiz sırasında gelişen nefes darlığı veya bayılma
Kalp krizi sonrası iyileşme süreci
Kalp-damar sağlığını değerlendirmek isteyen kişilerde rutin kontrol amacıyla da yapılabilir.
Efor Testi Değerleri Ne Olmalı?
Efor testinin sağlıklı değer aralığı HR değerine göre 60-100 arasında olmalıdır. Testi yorumlamak için temel parametreler ise şunlardır:
METS (Metabolik Eşdeğer): Efor testi mets değeri, Fiziksel kapasitenin sayısal göstergesidir. Genellikle 8 METS ve üzeri değerler iyi kabul edilir.
Maksimum kalp hızı: Yaşa göre değişir; genellikle “220 – yaş” formülüyle hesaplanır.
Kan basıncı cevabı: Egzersize uygun şekilde artmalıdır.
ST segment değişiklikleri: Kalp damar hastalığı belirtisi olabilir.
Efor testi değerleri pozitif ise, kalpte kanlanma bozukluğu olabileceğini gösterirken; negatif sonuç genellikle normal kabul edilir.
Efor testi sonucu hemen çıkar mı?
Evet, efor testi sonuçları genellikle test tamamlandıktan kısa bir süre sonra, aynı gün içerisinde uzman hekim tarafından değerlendirilerek açıklanır. Ancak detaylı efor testi sonucu yorumlama için bazen ek testler gerekebilir.
İlaçlı efor testi nedir?
Egzersiz yapamayacak durumda olan hastalar için kalp hızını artırmak amacıyla ilaçlı efor testi yapılır. Bu testte fiziksel hareket yerine damar yoluyla ilaç verilir.
İlaçlı efor testi ne kadar sürer?
İlaçlı efor testi süresi klasik teste benzer şekilde yaklaşık 20–30 dakika sürmektedir. Bu sürede hastanın kalp ritmi ve kan basıncı izlenir.
Efor testi aç karnına mı yapılır?
Testten önce en az 2 saat aç kalınması önerilir. Bu, mide bulantısı veya rahatsızlık hissini önlemek için önemlidir. Tamamen aç ya da tok olunması önerilmez; hafif bir öğün yeterlidir.
Efor testi pozitif çıkarsa ne olur?
Pozitif sonuç, egzersiz sırasında kalbin yeterli oksijen alamadığını gösterebilir. Bu durumda doktorunuz anjiyografi, eko, MR gibi ileri tetkikler isteyebilir. Anormal efor testi, genellikle kalp kasına yeterince oksijen gitmediğini veya ritim bozukluklarını gösteren bulgular içerir.
Efor testi için tıraş gerekir mi?
Evet, özellikle göğüs bölgesinde yoğun kıl varsa, elektrotların düzgün yapışması ve sağlıklı veri alınabilmesi için tıraş önerilebilir.
Efor testi için hasta hazırlığı neleri kapsar?
Rahat kıyafet ve ayakkabı giyilmesi
Testten önce ağır yemek yenmemesi
Kafein ve sigara tüketilmemesi
Kullanılan ilaçların bildirilmesi
Efor testi sonucu e-nabız'da görünür mü?
Testin yapıldığı kurum e-nabız sistemine veri gönderiyorsa, efor testi sonucu e-nabız üzerinden görülebilir. Ancak tüm kurumlar bu entegrasyona sahip değildir.
Efor testi HR değeri kaç olmalı?
Maksimum kalp hızı, genel olarak “220 – yaş” formülüyle hesaplanır. Test sırasında bu değerin %85'ine ulaşılması hedeflenir.
Efor testi negatif ne demek?
Negatif efor testi, kalpte egzersizle ilişkili ciddi bir problem saptanmadığını ve efor testi normal değerlere sahip olduğunu gösterir. Ancak bu, tüm kalp hastalıklarının ekarte edildiği anlamına gelmez.
Efor testi için nereden randevu alınır?
Efor testi için kardiyoloji bölümüne başvurulmalıdır. Devlet hastaneleri, özel hastaneler ve tıp merkezlerinde bu test yapılabilmektedir.
Kaynak:Medicalpark